logo

सामूहिक अभियानमा आधारित लोकआस्थाको पर्व छठ शुरु, पर्वको केन्द्रमा किसान र ग्रामीण जीवन

 इसीमाना सम्वाददाता     २०८० मंसिर १ गते ०७: ५७ मा प्रकाशित     463   पटक पढिएको

बीरगंज । छठ षष्ठीको अपभ्रंश हो । कार्तिक महिनाको अमावस्यामा दिवाली पर्व मनाएर मनाइने यस व्रतको सबैभन्दा कठिन र महत्वपूर्ण रात कार्तिक शुक्ल षष्ठी हो ।

 

कार्तिक शुक्ल पक्षको षष्ठीमा मनाइने यो व्रतलाई छठ व्रतको नाम दिइएको हो । यो कार्तिक शुक्ल चतुर्थीबाट सुरु हुन्छ र कार्तिक शुक्ल सप्तमीमा समाप्त हुन्छ। यस अवधिमा भक्तजनहरू लगातार ३६ घण्टा व्रत बस्छन्। यो अवधिमा उनीहरूले पानीसमेत खाँदैनन् ।छठ पर्व सबैभन्दा पर्यावरण मैत्री हिन्दू पर्व हो भनी वातावरणविद्हरूले दाबी गर्छन्।

 

श्रद्धा, भक्तिका साथ मनाइने छठ पर्व आजबाट विधिवत शुरु भएको छ । छठ गर्ने ब्रतालुहरुले आज नुहाई धुवाई गरि चोखो नितो भएर खाने गर्छन् । यसलाई नहाय खाये भनिन्छ ।


ब्रतालुहरुले आज साँझ नुहाएर चोखो भई आफ्नो कुल देवताको पूजा कोठामा नयाँ चुलो बनाएर त्यसैमा चामल र भेलीको खीर रसीआव तथा गहुको रोटी प्रसादका रुपमा पकाएर उक्त प्रसाद अर्थात ‘रसीआव रोटी’ चन्द्रोदय पछि चन्द्रमालाई चढाएर पूजापाठ गर्ने गर्छन् ।

छठको दोश्रो दिनलाई खरना भनिन्छ। यस दिन भक्तजनले दिनभर व्रत बस्छन् । यस दिन व्रत बस्नेहरूले सूर्यास्त हुनुअघि एक थोपा पानी पनि पिउँदैनन् ।

यस पछि, भक्तले अर्को ३६ घण्टाको लागि निर्जल व्रत बस्छन्। मध्यरातमा, व्रत बस्ने व्यक्तिले छठ पूजाको लागि विशेष प्रसाद ठेकुवा तयार गर्दछ।

छठको तेश्रो दिन अस्ताउदै गरेको सूर्यलाई अर्घ दिइन्छ । पूर्ण श्रद्धा र भक्तिाव र पुजा आराधाना सहित अस्ताउदो सूर्यलाई अर्घ दिने प्रचलन रहेको छ । छठ पूजाका लागि पूजा अर्पण र फलफूललाई ​​बाँसको दौरा वा टोकरीमा राखेर देवकारीमा राखिन्छ ।

त्यहाँ पूजा गरेपछि साँझ दौरामा सुप, नरिवल, पाँच प्रकारका फलफूललगायत पुजाका सामग्री राखेर घरका मानिसले हातले उठाएर छठघाटमा लैजान्छन् । यसलाई अपवित्र हुन नदिन टाउकोभन्दा माथि राखिन्छ। छठघाट जाने बाटोमा महिलाहरुले छठ गीत गाउने गर्छन् ।


चौथो दिन उदाउदै गरेको सूर्यलाई भक्तिावपूर्व अर्घ दिएर छठ पूजाको समापन गरिन्छ । त्यहाँ उपस्थित मानिसहरूलाई प्रसाद बाँडेपछि व्रत बस्नेहरू घर आएर घरपरिवार आदिलाई पनि प्रसाद वितरण गर्छन्। घर फर्किएपछि भक्तहरू ब्रह्माबाबा भनिने गाउँको पिपलको रुखमा गएर पूजा गर्छन् ।

 

पूजापछि भक्तजनहरूले काँचो दुधको सरबत पिएर र प्रसाद खाएर आफ्नो व्रत पूरा गर्छन् जसलाई परणा भनिन्छ। खरनाको दिनदेखि आजसम्म पानीविना व्रत बस्ने व्रत बस्नेहरूले बिहान नुनीलो खाना मात्र खाने गर्छन् ।

छठीमाताको सम्बन्धमा रहेका पौराणिक मान्यताहरु
रामायण

लंका विजयपछि रामराज्य स्थापना भएको दिन कार्तिक शुक्ल षष्ठीका दिन भगवान राम र माता सीताले सूर्यदेवको उपासना गरी व्रत बसेका थिए । सप्तमीका दिन सूर्योदयका बेला पुनः पूजाआजा गरी सूर्यदेवबाट आशीर्वाद ग्रहण गरिएको थियो ।


महाभारत बाट


अर्को मान्यता अनुसार छठ पर्व महाभारत कालमा सुरु भएको हो । सूर्यपुत्र कर्णले सर्वप्रथम सूर्यदेवको पूजा गर्न थाले । कर्ण भगवान सूर्यका परम भक्त थिए ।

हरेक दिन घण्टौंसम्म कम्मरमा गहिरो पानीमा उभिएर सूर्यदेवलाई जल अर्पण गर्थे । सूर्य भगवानको कृपाले उनी महान् योद्धा बने। आज पनि छठमा अर्घ दिने प्रचलन छ । कतिपय कथाहरूमा पाण्डवकी पत्नी द्रौपदीले सूर्यको पूजा गरेको पनि उल्लेख छ। परिवारका सदस्यहरूको सुस्वास्थ्य र दीर्घायुको कामना गर्न उनी नियमित रूपमा सूर्यपूजा गर्थिन् ।

पुराणबाट


एउटा कथा अनुसार राजा प्रियवदको कुनै सन्तान नभएपछि महर्षि कश्यपले पुत्रेष्टि यज्ञ गरे र यज्ञका लागि तयार गरिएको खीर आफ्नी पत्नी मालिनीलाई दिए ।

यही प्रभावले उनीहरूले छोरा जन्माए तर उनी मृत जन्मिए । प्रियवाद आफ्नो छोरालाई श्मशानमा लिएर गए र छोराको शोकमा मर्न थाले। त्यही समयमा ब्रह्माजीकी मानष पुत्री (बालदा षठी ) देवसेना प्रकट भइन् र भनिन् कि । म ब्रह्माण्डको मूल प्रकृतिको छैटौं भागबाट जन्मिएको हुनाले मलाई षष्ठी भनिन्छ।

 

हे राजन, कृपया मेरो पूजा गर्नुहोस् र मानिसहरूलाई पूजा गर्न प्रेरित गर्नुहोस्। राजाले पुत्र प्राप्तिको कामना गर्दै षष्ठी माताको व्रत बसेर पुत्र प्राप्त गरे । यो पूजा कार्तिक शुक्ल षष्ठीमा गरिन्छ । यही देखी सन्तानको रक्षाकोलागि छठी माताको पूजा गर्न थालिएको मान्यता रहेको देवीपुराणमा उल्लेख छ ।


छठ पूजाको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण पक्ष यसको सादगी, शुद्धता र सार्वजनिक पक्ष हो। भक्ति र अध्यात्मले भरिएको यस पर्वमा बाँसबाट बनेको सुप, टोकरी, माटोको भाँडो, उखुको रसबाट बनेको प्रसाद, गुड़, चामल र गहुँबाट बनेको प्रसाद र सुमधुर लोकगीतले लोकजीवनको मिठास फैलाउने गरेको छ ।

धर्मग्रन्थ बाहेक यो आम जनताले आफ्नो रीतिरिवाज र परम्पराको रंगमा बनाएको पूजा विधि हो । यसको केन्द्रमा वेद र पुराणजस्ता धार्मिक ग्रन्थ होइन किसान र ग्रामीण जीवन छ ।

यस व्रतको लागि न विशेष पैसाको आवश्यकता छ न त कुनै पुजारी वा गुरुलाई प्रार्थना गर्नु पर्छ। जब पनि आवश्यक हुन्छ, हामी हाम्रा छिमेकीहरूको मद्दत खोज्छौं, जसले स्वेच्छा र कृतज्ञतापूर्वक आफ्ना सेवाहरू प्रदान गर्छन्।


यस पर्वको लागि मानिसहरूले आ आफ्नो सामूहिक अभियान सञ्चालन गर्छन्। सहरको सरसफाई, भक्तजन आवतजावत गर्ने बाटोको व्यवस्थापन, पोखरी वा खोलाको किनारमा अर्घ्य दिने उचित व्यवस्था गर्न समाजले सरकारको सहयोग खोज्दैन । यस पर्वमा खरना मनाउनेदेखि अर्द्धदानसम्म समाजको अनिवार्य उपस्थिति रहन्छ ।

 

आम र गरिब जनताले आफ्नो दैनिक जीवनका कठिनाइहरू बिर्सेर सेवा र भक्तिको भावनामा गरेको सामूहिक कार्यको यो विशाल र भव्य प्रदर्शन हो। त्यसैले यो लोक आस्थाको पवित्र पर्व हो ।

स्रोतः बिक्कीपीडिया तथा बिभिन्न संचार माध्यम

तपाईं हामीसंग फेसबुकट्वीटर मार्फत् पनि जोडिन सक्नुहुन्छ ।

तपाईको प्रतिक्रिया

सम्बन्धित शीर्षकहरु




सीमापारी/अन्तराष्ट्रिय

क्यानडामा रामकृष्ण ढकाल साँझ भब्य रूपमा सम्पन्न, बचत रकमबाट पशुपतिनाथ मन्दिरमा पुजा कार्यक्रम

टोरण्टो । असार १५ गते  ईन्टरनेशनल म्युजिक डे को अबसर पारेर क्यानडाको ब्राम्प्टन शहरमा आयोजना गरिएको “रामकृष्ण ढकाल साँझ“ भब्य रूपमा सम्पन्न भएको छ ।

राष्ट्रपति ट्रम्पको खुलासा  इजरायल र इरानबीच युद्धविरामको घोषणा

संयुक्त राज्य अमेरिकाका राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले सोमबार इजरायल र इरानबीचको युद्ध अन्त्य गर्न दुवै देशले युद्धविराममा सहमति गरेको घोषणा गर्नुभएको छ।

मगर संघ बेल्जियमको अध्यक्षमा कल्पना मगर निर्विरोध निर्वाचित

बेल्जियम । मगर संघ बेल्जियमको छैठौं अधिवेशन भव्य रूपमा सम्पन्न भएको छ। अधिवेशनले कञ्चनपुर, नेपाल घर भई हाल बेल्जियममा बसोबास गर्दै आएकी कल्पना मगरलाई अध्यक्ष पदमा निर्विरोध रूपमा निर्वाचित गरेको छ।

समाज

परालको भुसभित्र १५ लाखको काजु बरामद, ट्रक सहित पनि चालक पक्राउ

बागमती । सर्लाहीको बागमती नगरपालिका–१२ स्थित चेकपोस्टमा प्रहरीले विशेष सूचनाका आधारमा ठुलो परिमाणमा काजु बरामद गरेको छ

महासेठ दम्पती पत्रकार सामु, भने जनकपुरको बिकासका बाधक नीधि हुन

जनकपुरधाम ।नेकपा एमालेका सचिव बिदेश बिभाग प्रमुख एवं पूर्व उपप्रधानमन्त्री रघुविर महासेठले नेपाली कांग्रेसका नेता बिमलेन्द्र नीधि बिकास बिरोधी भएको बताएका छन ।

खेलकुद

राष्ट्रपति रनिङ शिल्डमा वीरगंजको लगातार तेस्रो जीत

वीरगंज  । वीरगंज महानगरपालिकाले लगातार तेस्रो वर्ष राष्ट्रपति रनिङ शिल्ड प्रतियोगितामा प्रथम स्थान हासिल गर्दै शिल्ड आफ्नो स्थायी स्वामित्वमा ल्याएको छ ।

एमाले नेता पटेलद्वारा  २५ लाखको लागतमा निर्माण हुने क्रिकेट मैदानको शिलान्यास

वीरगन्ज । नेकपा एमालेका सल्लाहकार शिव पटेलले क्रिकेट मैदान निर्माण कार्यका एक कार्यक्रमकावीच शिलान्यास गरेका छ ।
सम्पादक

कृष्णचन्द्र लामिछाने

९८५५०२२४९७

बीरगंज १४, पर्सा

सम्पर्क

सीमाना मिडिया प्रा.लि.
बीरगंज १४, पर्सा
सि.न.दर्ता प्रमाणपत्र नं.१८४०/०७६/७७/

info@simana.com, news@esimana.com


© 2021 Simana Media Pvt. Ltd.

Design and Development by Cyberlink Pvt. Ltd.